Zupełnie nie wiadomo dlaczego partia rządząca przejmuje się tym, że „totalna opozycja” postanowiła okupować salę plenarną sejmu. Przecież dzięki temu PiS może łatwo uzyskać większość potrzebną do zmiany konstytucji. Wbrew pozorom taki dokument można przygotować bardzo szybko - poprzez przesunięcie do ustaw mniej istotnych szczegółów. Takie rozwiązanie miałoby kilka istotnych zalet:

- rozdzielenie zapisów, które stanowią wytyczne dla stanowionego prawa od konkretnych przepisów (w tej chwili zapis o bezpośrednim stosowaniu Konstytucji jest fikcją);

- możliwość częściowej zmiany części zapisów rangi konstytucyjnej bez zmiany całej Konstytucji;

- uwypuklenie tego, co uważamy za najbardziej istotne i dokładne objaśnienie bez groźby zbytniego rozrostu tekstu.

A oto konkretna propozycja:

Preambuła

 

My, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla naszego państwa.

Rozdział I. Prawa i obowiązki podstawowe.

 

1. Uznajemy, że każdej osobie przysługują takie same fundamentalne prawa, które są niezbywalne: prawo do życia i poszanowania godności człowieka jako osoby. Prawa te są ważniejsze niż dobro struktur organizacyjnych w jakich funkcjonujmy.

2. Ustanawiamy państwo Rzeczpospolita Polska jako republikę dbającą o warunki indywidualnego i społecznego rozwoju swych obywateli.

3. Każda osoba przebywająca na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej ma prawo dobrowolnego uczestniczenia we wspólnotach – czyli strukturach zbudowanych w oparciu o zasady troski o dobro wspólne. Dobro wspólne należy rozumieć jako warunki osobistego rozwoju dla wszystkich członków wspólnoty¹ . Uznajemy, że tego typu wspólnotami są przede wszystkim rodziny rozumiane jako trwały związek kobiety i mężczyzny oraz naród. Te wspólnoty są pod ochroną i opieką państwa.

4. Uznajemy istnienie hierarchii wartości podstawowych:

1. Godność osoby. Każda osoba ma niezbywalną wartość i należy traktować ją podmiotowo. W szczególności każda osoba ma prawo do życia i prawo do poszanowania jej godności.

2. Szacunek dla prawdy. Podstawą współistnienia jest prawda jako gotowość przyjęcia logicznych konsekwencji znanych faktów i zaakceptowanych wartości. Oznacza to także zakaz stanowienia praw wewnętrznie sprzecznych.

3. Dobro wspólnot – czyli prawo i obowiązek troski o wspólnoty będące pod ochroną i opieką państwa. Z troski o wspólnotę wynika konieczność stanowienia praw strzegących przyjęty system wartości.

4. Sprawiedliwość, czyli stała i niezmienna wola przyznania każdemu należnych mu praw.

5. Wolność i tolerancja. Swoboda działania i głoszenia odmiennych poglądów – o ile nie podważa się w ten sposób fundamentalnych wartości chronionych niniejszą Konstytucją.

6. Swoboda zrzeszania się. Obywatele mają prawo powoływać do życia różne organizacje życia społecznego, które pozwalają na lepsze współdziałanie. Jednak działalność tych organizacji nie może naruszać przyjętego systemu wartości.

7. Zasada pomocniczości. Oznacza to, że wsparcie działań osób poprzez struktury państwa jest niezbędne dopiero w sytuacji, gdy te osoby nie mogą poradzić sobie samodzielnie. Interwencje są w szczególności konieczne, gdy jakaś osoba egzystuje w warunkach urągających jej godności. Państwo nie powinno interweniować w sprawy którymi obywatele mogą i powinni sobie poradzić sami.

8. Prawo własności. Poszanowanie prywatnej własności jest podstawą ustroju państwa. Własność ta jednak nie może być gromadzona i utrzymywana z naruszeniem praw innych obywateli.

5. Uznajemy rolę chrześcijaństwa jako źródła powyższych zasad. Dlatego ewentualna zmiana powyższych zapisów wymaga akceptacji na zasadzie konsensusu kościołów chrześcijańskich funkcjonujących w Polsce oraz potwierdzenia woli zmiany w referendum.

Rozdział II. Jak rozumieć prawa podstawowe.

Państwo

1. Państwo nie jest jedynie strukturą lub aparatem ucisku. Wierzymy, że tworzą go ludzie kierujący się wspólnymi celami i wartościami. Dlatego należy w pierwszym rzędzie brać pod uwagę dobro tworzących wspólnotę obywateli. Celem państwa jest ochrona warunków rozwoju poprzez pracę z zachowaniem wolności, solidarności i tolerancji. Celem współpracy jest stałe doskonalenie istniejącego ładu w taki sposób, by wszyscy mogli w nim uczestniczyć w zgodzie z własnymi przekonaniami. Propagowane są postawy integrujące: miłości, braterstwa i solidarności i szacunku dla godności człowieka.

Wolność

2. Suwerenność państwa uznajemy za wartość tak dużą, że dla jej obrony mogą być poświęcone prawa podstawowe obywateli.

3. Inne cele narodowe i społeczne powinny być realizowane z poszanowaniem wolności, która jest jednak wyzwaniem do poświęcenia, oddania i służby w imię solidarności.

Sprawiedliwość

4. Sprawiedliwość domaga się akceptacji zasady wzajemności: oczekuję takich praw, jakie jestem gotów przyznać innym. Zasada ta dotyczy jednak osób, a nie organizacji.

Tolerancja

5. Różnorodność jest wartością. Dlatego należy unikać wymuszania zmiany poglądów lub rozwiązywania konfliktów w sferze idei przemocą. Jedynym uzasadnieniem dla takich działań może być ochrona praw podstawowych.

5.1. Tolerancja polega na akceptacji sytuacji, w której w przestrzeni publicznej ścierają się różne idee. Uznajemy jednak istnienie spraw prywatnych (intymnych), które nie powinny być przedmiotem działań podejmowanych w przestrzeni publicznej.

5.2. W tym duchu należy uznać prawomocność obecności w sferze publicznej organizacji i symboliki religijnej, zgodnych z polską tradycją.

5.3. Tolerancja dla odmiennych poglądów nie może prowadzić do wymuszania akceptacji w jakiejkolwiek formie poglądów wewnętrznie sprzecznych, sprzecznych ze stanem naszej wiedzy i przekonaniami, czy też naruszającymi przyjęty system wartości. W tym ostatnim przypadku głoszenie takich poglądów może być prawnie zabronione. Zakazy takie muszą jednak mieć rangę konstytucyjną, a więc ich przyjęcie musi podlegać takiej samej procedurze jak ustawy o randze konstytucyjnej o których mowa w rozdziale III.

Rozdział III. Państwo prawa.

1. Rzeczpospolita Polska jest państwem prawa. Oznacza to, że:

1.1. Każdy obywatel podlega takim samym prawom.

1.2. Prawo jest stabilne i jego zmiany mogą zachodzić jedynie z ważkich powodów społecznych, a nie dla umożliwienia rozstrzygnięcia jednej konkretnej sprawy.

1.3. Wszystkie struktury państwa działają według zasad określonych prawem.

2. System prawa tworzą zapisy Konstytucji, ustawy przyjmowane przez Parlament składający się z demokratycznie wybranych przedstawicieli ogółu społeczeństwa oraz inne regulacje dopuszczane przez ustawy.

3. Zapisy niniejszej Konstytucji należy traktować jako nieprzekraczalne wymogi wobec wszelkich praw obowiązujących w państwie.

4. Wyróżnia się ustawy o randze konstytucyjnej. Ustawy o randze konstytucyjnej to przełożenie zapisów Konstytucji na język konkretów. Regulują działanie władz i stanowią podstawę do logicznego uzasadnienia innych praw.

5. Do ustaw o randze konstytucyjnej zalicza się regulacje ustanawiające:

5.1. Ustrój polityczny, czyli ustawa regulująca:

1. funkcjonowanie Parlamentu i innych struktur (władz) państwa,

2. działanie partii politycznych,

3. udział państwa w strukturach międzynarodowych

5.2. System Prawa. Ustawa reguluje zasady tworzenia prawa i funkcjonowania sądów.

5.3. Ustrój gospodarczy państwa. Ustawa reguluje podstawowe zasady prowadzenia działalności gospodarczej, działanie systemu finansowego i podatkowego.

5.4. Siły zbrojne. Zasady funkcjonowania Wojska Polskiego.

5.5. Ustawa o obywatelstwie. Zasady przyjmowania i zrzekania się obywatelstwa oraz podstawowe prawa i obowiązki związane z posiadaniem obywatelstwa,

6. Każda z ustaw o randze konstytucyjnej może być zmieniana niezależnie – bez konieczności zmiany Konstytucji. Uzasadnieniem dla wprowadzanych zmian może być dostosowanie do zmieniających się warunków, uzasadniona konieczność uściślenia przepisów lub uwzględnienie doświadczenia zdobytego w trakcie ich stosowania.

7. Immunitet jako zwolnienie z odpowiedzialności prawnej osoby sprawującej władzę jest możliwy jedynie w odniesieniu do działań, których złych skutków nie można było przewidzieć. W każdym innym przypadku osoby sprawujące władzę mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za złamanie prawa.

 

Rozdział IV. Ustrój polityczny.

Parlament

1. Rzeczpospolita Polska jest państwem demokratycznym w tym sensie, że władzę ustawodawczą sprawuje parlament do którego parlamentarzyści (posłowie i ewentualnie senatorowie) są wybierani wyborach bezpośrednich i tajnych.

2. Parlamentarzystów nie obowiązują instrukcje wyborców – poza akceptacją wyników referendum organizowanego jako wiążące. Jednak mają oni obowiązek w swej działalności:

1. kierować się zasadami etyki i strzec wyrażonych w Konstytucji wartości;

2. działać w sposób odpowiedzialny, rozważając najgorsze możliwe skutki stanowionego prawa;

3. postępować w sposób racjonalny, bez doktrynerstwa i z poszanowaniem systemu konstytucyjnych wartości;

4. mieć na względzie wolę obywateli – co wyraża się w dążeniu do realizacji deklaracji złożonych przed wyborami, zachowywaniu stałej łączności z wyborcami i uwzględnianiu wyników referendów;

3. Parlamentarzyści którzy nie postępują zgodnie z obowiązującymi ich zasadami mogą być odwoływani przed końcem kadencji drogą referendum. Mogą też sami złożyć rezygnację. Wówczas na ich miejsce wybierani są następcy.

4. Działalność parlamentarzystów jest finansowana przez państwo, ale sumaryczna wartość finansowania jest liczona jako stała kwota pomnożona przez ilość wyborców. Każdy z wyborców ma prawo wskazać parlamentarzystę który otrzyma przypisaną temu wyborcy kwotę. Reszta jest dzielona po równo między wszystkich parlamentarzystów.

Prezydent

5. Najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

5.1. Prezydent gwarantem ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

5.2. Prezydent jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Prezydent jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.

5.3. Prezydent jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:

1. ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,

2. mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,

3. przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.

5.4. Prezydent Rzeczypospolitej prowadzi politykę zagraniczną we współpracy z rządem.

5.5. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.

 

Rząd

6. Politykę wewnętrzną państwa w zakresie nie zastrzeżonym dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego prowadzi Rada Ministrów (rząd) na czele z Prezesem Rady Ministrów (premier).

6.1. Rząd prowadzi politykę zagraniczną we współdziałaniu z Prezydentem.

6.2. Rząd kieruje administracją rządową. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.

7. Premier przedstawia parlamentowi expose i uzyskuje zgodę na działanie w postaci wotum zaufania. W razie konieczności istotnej zmiany polityki – expose jako podstawa uzyskania wotum zaufania może być wygłaszane wielokrotnie.

7.1 Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrów (premiera), a następnie powołuje Radę Ministrów (rząd) w składzie zaproponowanym przez Premiera. Jeśli tak powołany rząd nie uzyska wotum zaufania – inicjatywę przejmuje parlament.

7.2. Jeśli Parlament nie zdoła wskazać swojego kandydata i udzielić mu wotum zaufania – może zostać powtórzona procedura o której mowa w punkcie 6.1 lub Prezydent może podjąć decyzję o skróceniu kadencji parlamentu i nowych wyborach.

8. W związku z realizacją celów wyrażonych w expose, rząd może składać propozycje ustaw (inicjatywa ustawodawcza). Może też wydawać rozporządzenia regulujące szczegółowo sposoby działania dla realizacji celów zawartych w ustawach.

8.1. Rząd przygotowuje co roku budżet państwa, który jest podstawą jego działania.

 

Samorząd

9. Sposobem organizacji wspólnoty lokalnej jest samorząd terytorialny. Organy władzy samorządowej są wybierane w wyborach tajnych, równych i powszechnych.

9.1. Samorząd współpracuje z administracją rządową w realizacji polityki wewnętrznej poprzez realizację zadań zleconych.

9.2. Inne zadania w zakresie przewidzianym przez prawo są realizowane jako zadania własne.

 

REFERENDUM

10. Referendum lokalne może być zorganizowane w dowolnej sprawie. W warunkach przewidzianych przez prawo referendum staje się wiążące dla reprezentujących region posłów i władz samorządowych.

11. Parlament może zorganizować referendum ogólnopolskie, decydując czy i w jakich warunkach będzie ono wiążące dla parlamentarzystów. Wśród wymogów wobec wiążącego referendum musi się znaleźć frekwencja powyżej 50%.

Podstawowe zasady sprawowania władzy

12. Władza polityczna jest służbą społeczeństwu. Ta służba musi być zawsze ukierunkowana na dobro wspólne, poprzez które realizuje się dobro każdego obywatela. Troska o dobro poszczególnych grup społecznych nie oznacza ich ochrony w sposób niesprawiedliwy przed naturalnymi zmianami.

12.1. Rząd, administracja rządowa i inne władze powinny działać w sposób transparentny, zrozumiały dla obywatela. Wprowadzane zasady powinny być zgodne z logiką i zrozumiałe dla każdego racjonalnie myślącego człowieka. Zasada przejrzystości powinna być realizowana także przez równy i powszechny dostęp do informacji.

12.2. Państwo powinno dbać o warunki dla duchowego wzrostu człowieka jako istoty społecznej poprzez wspieranie kultury.

12.3. W polityce międzynarodowej należy kierować się zasadami:

- troski o pokój oraz poszanowanie praw osób i narodów;

- powiązanie idei wolności i solidarności.

12.4. Uznajemy integracje europejską jako wartość. Dlatego państwo powinno podejmować działania służące integracji Europy – o ile jest to zgodne z fundamentalnymi wartościami zawartymi w Konstytucji. Należy przeciwstawienie się się redukowaniu wizji zjednoczonej Europy wyłącznie do jej aspektów ekonomicznych, politycznych oraz przed bezkrytycznemu stosunkowi do konsumpcyjnego modelu życia.

Rozdział V. System Prawa.

1. Państwo powinno dbać o sprawiedliwy porządek prawny, budowany z poszanowaniem zasad etyki. Prawo nie może ograniczać wolności obywateli w sposób nie dający się uzasadnić na gruncie przyjętych zasad etyki i personalistycznej koncepcji społeczeństwa.

2. Istnieje hierarchia praw, co oznacza iż akty prawne niższego rzędu muszą być zgodne z aktami wyższego rzędu, a w razie wątpliwości decydujące są zapisy aktów wyższego rzędu.

1. Najważniejsze są prawa podstawowe zawarte w dwóch pierwszych rozdziałach Konstytucji. Jakiekolwiek inne prawa nie mogą wejść w życie, o ile istnieje uzasadniona obawa, że mogą one naruszać prawa podstawowe. Zastrzeżenia pod tym względem wobec nowo stanowionych praw mogą zgłaszać obywatele za pośrednictwem swoich posłów. Rozstrzygającym w takim wypadku jest zgodna opinia Prezydenta, Episkopatu Polski, oraz Prezesa Sądu Najwyższego. Zastrzeżenia te nie dotyczą innych regulacji prawnych (poza prawami podstawowymi).

2. Konstytucja i ustawy o randze konstytucyjnej muszą być potwierdzone w referendum przez większość głosujących przy frekwencji przynajmniej 50%. Prawa wprowadzane przez ustawy o randze konstytucyjnej są stosowane bezpośrednio, gdy tymczasem zapisy Konstytucji stanowią podstawę do opracowania konkretnych regulacji.

3. Prawa wprowadzane przez inne ustawy muszą być logiczne zgodne z ustawami o randze konstytucyjnej i niesprzeczne z innymi wcześniej przyjętymi przepisami.

4. Inne prawa mogą być stanowione przez organy państwa wyłącznie w zakresie przewidzianym przez ustawy.

3. Nad spójnością logiczną prawa o której mowa powyżej czuwa Rada Konstytucyjna powoływana przez Parlament spośród specjalistów w naukach ścisłych takich jak logika, matematyka czy informatyka. W razie niemożności stwierdzenia spójności z powodu niezrozumiałych zapisów, organ stanowiący prawo ma obowiązek niezwłocznego jego poprawienia – o ile to możliwe jeszcze zanim to prawo zacznie obowiązywać.

4. Zmiana Konstytucji, uchwalenie lub zmiana ustaw o randze konstytucyjnej wymaga akceptacji w referendum poprzez większość obywateli przy frekwencji co najmniej 50%. W początkowym okresie obowiązywania niniejszej Konstytucji dopuszcza się w to miejsce ustawy przyjęte w takim samym trybie jak niniejsza Konstytucja.

5. Wszystkie inne prawa muszą być konkretne: regulować określone działania, wprowadzać konkretne prawa i obowiązki. Zabronione jest wprowadzanie praw, które nie odpowiadają na pytanie: co lub jak należy robić w określonej sytuacji?

6. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują sądy które są nadzorowane przez Sąd Najwyższy, kierowany przez Prezesa Sądu Najwyższego.

6.1. Sądy rozstrzygają spory, weryfikują prawomocność działań i orzekają o winie oraz karze wobec osób łamiących prawo.

6.2. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

7. Sędziowie są niezawiśli w tym sensie, że nikt nie może wprost lub pośrednio wpływać na ich wyroki w konkretnej sprawie. Są jednak zobowiązani do stosowania Konstytucji i ustaw.

7.1. Wyroki sądu dotyczące stosunków między ludźmi lub ocenie ich czynów powinny zawierać uzasadnienie sformułowane w oparciu o prawo oraz wiedzę sędziego z zachowaniem zasady życzliwej interpretacji – to znaczy interpretacji zakładającej – o ile brak przeciwnych temu przesłanek - dobrą wolę sądzonej osoby.

7.2. Inne wyroki powinny zawierać opis sprawy uściślony na tyle, by dało się stosując reguły logiczne wywieść wyrok z obowiązującego prawa. Notoryczne podważanie przez wyższą instancję poprawności wnioskowania w wyroku stanowi przesłankę do odsunięcia sędziego formułującego błędne wyroki od orzekania w tego typu sprawach.

7.3. Państwo powinno dążyć do maksymalnej automatyzacji wnioskowania o którym mowa w punkcie 7.2.

Rozdział VI. Ustrój gospodarczy państwa.

1. Podstawą funkcjonowania gospodarki jest aktywność obywateli. Nie wolno jej ograniczać bez ważnej przyczyny.

2. Polska gospodarka jest zgodna z zasadami społecznej gospodarki rynkowej. Oznacza to, że zaspokojenie potrzeb społeczeństwa jest głównym celem gospodarki rozwijającej się w warunkach maksymalnej wolności. Odrzuca się zatem taką interpretację społecznej gospodarki rynkowej, że państwo opodatkowuje gospodarkę, aby mieć środki na niwelowanie niepożądanych jej efektów.

2.1. Państwo jest odpowiedzialne za takie kształtowanie ładu gospodarczego, który:

a) daje wszystkim uczestnikom rynku równe szanse (brak dyskryminacji, stabilny i prosty system prawny);

b) daje możliwość bogacenia się poprzez udział w efektach rozwoju, a nie wyzysku słabszych przez silniejszych; przez wyzysk rozumie się przy tym na przykład lichwę lub wynagrodzenia pracowników nie pozwalające im na zaspokojenie podstawowych potrzeb swoich i rodziny

c) przeciwdziałanie tworzeniu monopoli i „prywatnych podatków” (opłat nakładane przez prywatne podmioty, które nie są kształtowane w warunkach wolnej konkurencji i są trudne do uniknięcia)

2.2. Państwo promuje i wspiera takie działania gospodarcze, które:

a) sprzyjają rozwojowi społeczeństwa i zaspokajaniu potrzeb obywateli;

b) przeciwdziałają dyskryminacji zajęć, które nie są moneteryzowane (jak na przykład opieka matki nad dziećmi)

2.3. Państwo kieruje się zasadą pomocniczości poprzez:

a) pomoc w powrocie do aktywności i przejęciu samodzielnej odpowiedzialności za siebie i rodzinę osobom, które znalazły się w szczególnie trudnej sytuacji ;

b) niwelowanie nierówności dochodowych i majątkowych poprzez system podatkowy;

c) zapewnienie godnego życia (takiego, które nie urąga ze względów ekonomicznych godności człowieka) wszystkim obywatelom oraz dążenie do wprowadzenia minimalnego dochodu gwarantowanego;

3. Opodatkowanie działalności gospodarczej jest sposobem zapłaty za korzyści jakie daje jej prowadzenie w danej lokalizacji.

3.1. Środki z tych podatków powinny w pierwszym rzędzie być zatem przeznaczone na rozwój społeczno-gospodarczy w tej lokalizacji. Wynagradzane powinny być z nich te prace, które choć ważne dla społeczeństwa i jego rozwoju, nie są kupowane wprost przez prowadzące działalność gospodarczą przedsiębiorstwa.

3.2. System podatkowy należy zmieniać w sposób nie zagrażający stabilności gospodarki. Celem tych zmian powinno być wyeliminowanie podatku dochodowego i maksymalne uproszczenie systemu.

4. Dopuszcza się tworzenie wielu systemów wymiany towarów i usług oraz wielu systemów walutowych.

4.1. Powołuje się Narodowy Bank Polski, który ma za zadanie umożliwienie funkcjonowanie instytucji finansowych umożliwiających międzynarodowy obrót gospodarczy oraz nadzór nad bankowością.

5. Celem państwa jest stworzenie systemu gospodarczego zapewniającego każdemu obywatelowi godne życie.

5.1. Państwo przeciwdziała podporządkowaniu dobra osób strukturom ekonomicznym (ekonomizm).

5.2. W okresie przejściowym dopuszcza się funkcjonowanie państwowych systemów zasiłków i dotacji. Docelowo należy zamienić je na udział w systemie wymiany dóbr oraz udziały w przychodach podatkowych o których mowa w punkcie 3.

Rozdział VII. Siły zbrojne.

1. Polskie siły zbrojne mają charakter obronny. Zakazane jest ich udział w wojnach, które nie mają charakteru obronnego.

2. Wszyscy obywatele mają obowiązek obrony swojego państwa poprzez gotowość do uczestnictwa w systemie obronnym.

Rozdział VIII. Obywatelstwo

1. Obywatelami Rzeczpospolitej Polskiej stają się osoby będące potomkami obywateli Rzeczpospolitej Polskiej lub jej prawnych poprzedników. Jeśli tylko jeden z rodziców danej osoby jest obywatelem Polski – prawo do nabycia obywatelstwa musi być potwierdzone wyrażeniem woli jego przyjęcia przez osobę której to dotyczy lub jej rodziców w przypadku osoby nieletniej.

2. Obywatelstwo polskie może zostać przyjęte przez inne osoby trwale przebywające na terytorium Polski, pod warunkiem zaakceptowania przez nie praw i wartości wyrażonych w niniejszej Konstytucji.

3. Zobowiązania państwa wobec obywateli:

3.1. Wspólne dobro jest najważniejszym celem państwa. Dążenie do tego celu powinno odbywać się z troską o prawdę, z poszanowaniem wolności i sprawiedliwości.

3.2. Państwo otacza szczególną troską rodzinę, życie ludzkie, wychowanie młodego pokolenia.

3.3. Państwo zapewnia wszystkim obywatelom darmowy dostęp do podstawowej opieki medycznej, szkolnictwa na poziomie podstawowym i średnim.

4. Obowiązki obywateli

4.1. Wszyscy obywatele są zobowiązani do przestrzegania obowiązującego prawa.

4.2. Wszyscy są zobowiązani do troski o dobro wspólne. Troska ta przejawia się w szczególności w solidarnej współpracy – czyli pracy wykonywanej dla dobra wspólnego a nie tylko z chęci zysku.