O reformie podatków

Szczegóły
Kategoria: Polskie drogi

Obecny system podatkowy jest polem walki państwa z podatnikiem. Dlatego obywatele nie mają wyrzutów sumienia z powodu unikania podatków. To z kolei powoduje zwiększanie obciążeń dla tych, którzy nie potrafią lub nie chcą unikać podatków. Przy okazji karze się za uczciwość. To należy zmienić. Taka zmiana może być połączona z promocją uczciwości. Można wykorzystać przy tym autorytet Kościoła Katolickiego. Powszechna powinna być świadomość tego, że unikanie podatków to kradzież, będąca grzechem. Tu tkwi ogromny kapitał społeczny do wykorzystania.

System musi być prosty i sprawiedliwy, aby każdy mógł ze spokojnym sumieniem uczestniczyć na miarę swych możliwości we wspieraniu dobra wspólnego.

System podatkowy

System podatkowy pełni bardzo ważną rolę w społeczeństwie. Dlatego należy unikać jego zmian i dokonywać ich jedynie wtedy, gdy są konieczne oraz poprzedzić te zmiany głębokim namysłem. Chodzi o to, by było zdecydowanie lepiej, a nie tylko inaczej. Dlatego nie mają sensu jakieś drastyczne zmiany w podatkach, co do których nie występują większe kontrowersje (akcyza, czy większość podatków lokalnych). Najwięcej kontrowersji wzbudzają podatki powszechne: VAT, PIT, CIT i ZUS. Tworzą one jądro systemu podatkowego i na nich należy w pierwszym skoncentrować swoją uwagę.

Zasada dobra wspólnego

W obecnym systemie podatkowym to państwo zbiera centralnie podatki, dzieląc je później poprzez dotacje i subwencje. Kierunek tych przepływów powinien zostać zmieniony. Podatki zbierane lokalnie powinny służyć w pierwszym rzędzie zaspokajaniu lokalnych potrzeb – przynajmniej na podstawowym poziomie. Dzięki temu obywatel ma większą świadomość tego, na co idą jego pieniądze. Niezbędne są jednak także mechanizmy dzielenia się podatkami w imię solidarności z biedniejszymi regionami oraz dla finansowania potrzeb państwa (wojsko, policja etc).

Kierunki zmian

  1. System ma być prosty i tani, a obywatele i osoby prawne powinni płacić podatki i opłaty wyłącznie za:

    1. korzystanie z szeroko rozumianej infrastruktury państwa (w tym utrzymanie władz, policji i wojska),

    2. korzystanie z zasobów materialnych państwa, ziemi i bogactw naturalnych,

    3. narażanie innych na niebezpieczeństwo, uciążliwości, niszczenie i zatruwanie środowiska.

  2. Należy dążyć do całkowitej likwidacji podatków dochodowych (CIT i PIT), bo są demotywującą karą za pracę i przedsiębiorczość. Konieczne jest także odejście od opodatkowania pracy w formie pseud-składek ZUS.

  3. Należy uprościć podatek VAT, oraz dążyć do jego zniesienia na terenie UE.

  4. Należy zlikwidować komplikowanie systemu poprzez fikcyjne zwiększanie kwot wypłacanych przez państwo tylko po to, aby potrącić z nich podatek. Dotyczy to w szczególności opodatkowania emerytur.

  5. Środki zebrane z podatków przedmiotowych (np. ekologiczny, drogowy) mają służyć finansowaniu działań i minimalizowaniu skutków, kosztów i uciążliwości w danym zakresie przedmiotowym.

Waluty lokalne

Aby ułatwić rozwój walut lokalnych, należy dopuścić płacenie podatków lokalnych w takiej walucie. W tym celu należy:

  1. Dopuścić możliwość płacenia wybranych podatków lokalnych w samorządowej walucie lokalnej.

  2. Dopuścić możliwość ustalania przez władze samorządowe szczegółowych zasad płacenia podatków płaconych w walucie lokalnej.

  3. Wydać rozporządzenie MF o niefiskalnym charakterze ewidencjonowanych obrotów prowadzonych za pomocą samorządowych walut lokalnych, do wysokości obrotów granicznej dla mikroprzedsiębiorstw.

Interwencjonizm

Nie da się pogodzić prostych podatków z uwzględnieniem w nich dedykowanego wsparcia (w postaci systemu ulg i zwolnień). Lokalny co do zasady system zbierania podatków powinien być powiązany z lokalnym systemem redystrybucji. Dążyć należy do wprowadzenia Minimalnego Dochodu Gwarantowanego, który rozwiązałby zdecydowaną większość problemów związanych z redystrybucją w sposób jednolity i sprawiedliwy.

Upowszechnienie obrotu bezgotówkowego i walut lokalnych umożliwi daleko idące zautomatyzowanie i usprawnienie systemu redystrybucji. Nie ma więc potrzeby łączenia tych dwóch co do zasady odrębnych procesów: zbierania podatków i ich redystrybucji.

Wspieranie inwestycji

Podatki lokalne otwierają nową perspektywę w sprawie wspierania inwestycji. Do tej pory po prostu prześcigano się w zwolnieniach z podatku, aby przyciągnąć inwestorów. Po wprowadzeniu w większym zakresie podatków lokalnych, pojawiają się możliwości bardziej różnorodnych działań samorządów. Na przykład zaangażowanie samorządu w nowych inwestycjach zgodnie z zasadami obowiązującymi w bankowości islamskiej (czyli samorząd czerpie pożytki z dochodów generowanych przez inwestycję). Możliwa jest emisja waluty lokalnej jako udziału inwestycji. Można także stosować inne rodzaje wsparcia (jak odłożenie na raty podatków, czy nawet okresowe ich umorzenie). Ale podobnie jak w przypadku redystrybucji, nie ma potrzeby stosowania automatyzmów komplikujących system podatkowy (tj. ulg inwestycyjnych zawartych w samym systemie podatkowym).

Wspieranie własności pracowniczej

Podobnie jak w przypadku wspierania inwestycji – komplikacja systemu podatkowego nie jest ani niezbędna, ani wskazana dla rozwoju własności pracowniczej. Powołana przez rząd Donalda Tuska spółka Polskie Inwestycje Rozwojowe obecnie wspiera inwestycje które nie mają nic wspólnego z rozwojem (jak kampus UJ) lub są inwestycjami kapitału zagranicznego (w dziedzinie energetyki). Dodanie do zadań tej spółki wspierania własności pracowniczej z pewnością miałoby dużo większe znaczenie. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że funkcjonowanie PIR jest sposobem na obejście kontrowersyjnego zakazu wspierania państwa przychodami z emisji pieniądza (kreacja pieniądza z przeznaczeniem dla PIR przez państwowy BIG).

System docelowy

Jak zbudować najprostszy system podatkowy? Biorąc pod uwagę odchodzenie od transakcji gotówkowych, bez wątpienia najprostszym systemem podatkowym będzie powszechny podatek transakcyjny (obrotowy), będący kosztem każdej transakcji. Nie potrzeba żadnych deklaracji i rozliczeń. Tak jak obecnie nie zwracamy większej uwagi na to, że przy zapłacie kartą potrącana jest prowizja operatora systemu kart i banku, tak poza naszą kontrolą będzie potrącany podatek. Taki system należy traktować jako docelowy. Zanim będzie jednak możliwe jego zastosowanie, możemy dokonywać powolnej ewolucji w tym kierunku.

Proces zmiany

Problemy systemu podatkowego są na tyle palące, że nie możemy poprzestać na wyznaczeniu odległych celów. Należy jak najszybciej radykalnie uprościć podatek VAT, podnieść kwotę wolną od podatku i podjąć działania zmierzające do likwidacji opodatkowania pracy w postaci składki ZUS. Działania takie muszą uwzględniać reformę systemu emerytalnego. Jest nieomal pewne, że żadne inne rozwiązanie poza emeryturą obywatelską nie jest na dłuższą metę do utrzymania.

Likwidacja podatku dochodowego

Odejście od podatku dochodowego jest możliwe już teraz. Dostępny jest co najmniej jeden projekt podatku, który pozwoli na odejście od CIT i PIT (a przy okazji ZUS) bez większych perturbacji dla bieżących wpływów państwa (zob.: http://www.argumenty.net/878). Konieczne jest jednak jego przeanalizowanie pod kątem wpływu na poszczególne branże i przedsiębiorstwa.

Podstawą tego podatku jest zasada, że płacą go jedynie przedsiębiorstwa. Jest on zależny od uzyskiwanych obrotów (krok w kierunku podatków transakcyjnych), ale podstawą do wyliczenia jest wartość dodana (może więc być łatwo wyliczony i skontrolowany przy okazji regulowania podatku VAT). Podatek ten promuje także zatrudnienie, poprzez możliwość odliczenia kwoty wolnej na każdego pracownika wraz z członkami jego rodziny:

stawka * (wartość_dodana - ilość_zatrudnionych_z_rodziną * kwota_wolna)

Inne ważne cechy tego podatku:

1. Można wykazać, że zgodnie z zasadami obecnie obowiązującymi w rachunkowości przedsiębiorstw, podatki PIT i CIT redukują się do podanego wyżej wzoru (zob. http://www.argumenty.net/878). Nie ma więc tu żadnej rewolucji z punktu widzenia księgowości przedsiębiorstw.

2. Podatek jest prosty i łatwo skalowalny (poprzez dwa parametry: kwota wolna i stawka). Przy odpowiednio dobranych parametrach może spełniać wymogi sprawiedliwości: nie zabieramy pieniędzy nędzarzom, nie opodatkowujemy pracy, nie zmuszamy do płacenia przedsiębiorców, którzy nie osiągają zysku.

3. Te parametry (kwota wolna i stawka) mogą się zmieniać wraz ze zmieniającymi się potrzebami fiskalnymi, co umożliwi płynne przechodzenie na podatek transakcyjny (w tym płacony w walutach lokalnych). Możliwe jest zakresowe (od – do) regulowanie tego podatku na szczeblu centralnym, a dokładną wartość parametrów ustalano by lokalnie.

4. Podatek jest prosty w wyliczeniu w skali mikro i makro. Stosowanie powyższego wzoru pozwoli na dość dokładne oszacowanie wpływów podatkowych. Jeśli wpływy te byłyby zgodne z szacunkami, jakiekolwiek kontrole byłyby bezcelowe (można by ich wręcz zabronić). W razie potrzeby łatwo też wytypować przedsiębiorstwa, które nie płacą podatku.